Người lính Việt trong Thế Chiến thứ nhất (7)

Cuối cùng, ở hậu phương, những người làm kiệt sức trong các xưởng thuốc súng ghê tởm, tuy không phải hít hơi ngạt của bọn "bôsơ" (từ có nghĩa xấu chỉ quân Đức), nhưng lại nhiễm phải những luồng khí độc đỏ ối của người Pháp; đằng nào cũng thế thôi, vì những kẻ khốn khổ ấy cũng đã khạc ra từng miếng phổi, chẳng khác gì đã hít phải hơi ngạt vậy. (trích Thuế máu của Nguyễn Ái Quốc)

Lính thợ

Theo Les militaires indochinois en Europe (1914-1918) của Maurice RIVES

Đông Dương được bộ chỉ huy quân sự đánh giá như một nguồn cung cấp nhân công hơn là lính chiến đấu, 15 đơn vị thuộc loại hình này sẽ được thiết lập. Một số trong đó phải làm công việc nặng nhọc và độc hại trong các nhà máy thuốc súng và vũ khí. Được đánh giá là dễ sai khiến hơn công nhân người châu Âu, lính Đông Dương được dùng như những vật thí nghiệm trong hệ thống Taylor thiét lập trong các tổ chức này. Tổ chức công đoàn cho rằng họ không đủ điều kiện để được coi là công nhân chính thức bởi vì họ từ chối không tham gia đình công và sẵn sàng làm thêm giờ để lĩnh thêm tiền thưởng. Ở nhà máy sản xuất thuốc súng Bergerac sản lượng của họ chiếm 70% trong khi họ chỉ chiếm 50 % lực lượng lao động. Cũng như những người lính thợ đồng hương, họ duy trì mối quan hệ thân mật thậm chí là yêu đương với các nữ công nhân.

 

Angoulême là thành phố thuộc vùng Poitou, Charentes ở miền tây nam nước Pháp. Khu trại Đông Dương của thành phố là nơi cư trú của những người lính thợ An Nam làm việc trong các nhà thuốc súng thời kì chiến tranh 1914-1918. Trong ảnh là Ban lãnh đạo trại trước khu dịch vụ tổng hợp và văn phòng.

Tư lệnh tập đoàn (ngồi giữa) và các cán bộ người Âu 

Tư lệnh tập đoàn và các hạ sĩ quan khối dịch vụ tổng hợp

Những phó quản người Đông Dương

Toàn cảnh phía Bắc khu trại Angouleme. Nhận thấy tỷ lệ tử vong cao ở những đơn vị lính nước ngoài do những người không thích nghi được với sự khắc nghiệt của mùa đông nước Pháp và dễ bị bệnh phổi, Bộ chỉ huy Pháp quyết định các đơn vị lính tập sẽ đồn trú tại trại trong thời gian mùa đông và đảm nhiệm các công việc bảo trì kĩ thuật hoặc làm việc tại các nhà máy sản xuất vũ khí.

Con đường chính bên trong khu trại

 

Lính thợ tập trung đi làm

Trở về sau ca làm việc

Toàn cảnh khu nhà bếp 

Bên trong nhà bếp 

 

Nhà ăn 

 Khu phòng học

Bể giặt

Chờ thư nhà

Khu nhà hát trong trại

Lính thợ Bắc Bộ trong vai trò diễn viên
 

 

Những diễn viên - lính thợ Nam Bộ

Một người lính thợ chơi đàn bầu trong khu trại

Một nhóm tuồng trên tấm bưu thiếp của Uỷ ban Cứu trợ người lao động Đông Dương

 

Wasigny là một làng xứ Ardenes miền Nam nước Pháp. Tại đây cũng có một trại lính thợ Đông Dương

Những người lính thợ An Nam bên ngoài văn phòng tập đoàn lính thợ Đông Dương trong Trường không quân Istre, tại khu làng miền Nam nước Pháp cách thành phố Marseille 60 km


Đoạn phim ngắn về hình ảnh những người lính thợ An Nam làm việc tại nhà máy sản xuất máy bay và nhà máy sản xuất pháo